Της Ντίνας Μιχαλοπούλου
Σαν σήμερα, πριν από 36 χρόνια, αφήνει την τελευταία του πνοή, μετά από εγκεφαλικό επεισόδιο, σε μία κλινική της Αθήνας- και όχι στη θάλασσα όπως είχε ονειρευτεί – ο εραστής "των γαλάζιων πόντων", ο Νίκος Καββαδίας.
Έφυγε για το τελευταίο ταξίδι πριν προλάβει να κάνει ακόμη ένα ταξίδι με το "Μαραμπού", το καράβι του εφοπλιστή Γ. Δαλακούρα, όπως το σχεδίαζε. Δεν πρόλαβε επίσης να δει τυπωμένο το "Τραβέρσο", την ποιητική του συλλογή που κυκλοφόρησε τελικά δύο μήνες μετά το θάνατό του από τον "Κέδρο", με την προμετωπίδα του Γιάννη Μόραλη.
Η αδελφή του Τζένια βρήκε στην ατζέντα του, μεταξύ των ονομάτων των φίλων του, ένα δημοτικό ποίημα, το οποίο ο Καββαδίας προόριζε να προταχθεί των ποιημάτων του "Τραβέρσου".
"Εγώ για το χατίρι σου τρεις βάρδιες είχα βάλει,
Είχα τον ήλιο στα βουνά, και τον αητό στους κάμπους,
μα ο ήλιος αβασίλεψε κι ο αητός απεκοιμήθη
και το βοριά το δροσερό τον πήραν τα καράβια.
Κι έτσι του δόθηκε καιρός του Χάρου και σε πήρε".
Ο Καββαδίας, όπως γράφει σε ένα ποίημα που αποδείχτηκε προφητικό, είχε μία "κηδεία σαν των πολλών ανθρώπων της κηδείες" , στο Α’ Νεκροταφείο και όχι σε κάποια μακρινή θάλασσα.
Ωστόσο, στην τελευταία του κατοικία στην αθηναϊκή γη τον ξεπροβόδισαν οι συγγενείς, οι φίλοι και πλήθος απλού κόσμου, που αγάπησε πολύ την "ταπεινή" αλλά ατμοσφαιρική και υποβλητική ποίηση του "Μαραμπού", όπως ήταν το ψευδώνυμό του, από ένα πουλί των τροπικών που θεωρούσε ότι του έμοιαζε.
Δύο χρόνια μετά ήρθε και η μουσική
Δύο χρόνια μετά το θάνατό του, κυκλοφόρησε ο πρώτος δίσκος με μελοποιημένα ποιήματα του από τη Μαρίζα Κωχ, που περιελάμβανε το "Πούσι", τη "Φάτα Μοργκάνα", την "Αρμίδα", το "Μαραμπού", το "Σταυρό του Νότου" κ.α.
Το "Μαραμπού" από τη Μαρίζα Κωχ
Η "Φάτα Μοργκάνα" από τη Μαρίζα Κωχ
Την επόμενη χρονιά, κυκλοφορεί ο "Σταυρός του Νότου", σε μουσική του Θάνου Μικρούτσικου και ερμηνευτές τον Γιάννη Κούτρα, την Αιμιλία Σαρρή και τον Βασίλη Παπακωνσταντίνου. Από τις πρώτες μελοποιήσεις και μετά ξεκινά μία "ερωτική" σχέση του κοινού με τα ποιήματα του Καββαδία, που πια γίνονται περισσότερο δημοφιλή και ολοένα και πιο αγαπημένα με το πέρασμα του χρόνου.
Η "Πικρία" με τον Γιάννη Κούτρα
"Γυναίκα" από το "Σταυρό του Νότου"
Η ζωή του
Ο Νίκος Καββαδίας γεννήθηκε σε επαρχία του Χαρμπίν της Μαντζουρίας στις 11 Ιανουαρίου του 1910, από γονείς Κεφαλονίτες. Στη ρωσική αυτή πόλη γεννιούνται και τα αδέλφια του "Κόλια" όπως τον φώναζαν, η Τζένια, ο Μήκιας και ο Αργύρης.
Με την επανάσταση η οικογένεια έρχεται με τον υπερσιβηρικό στην Ελλάδα. Ο πατέρας του Χαρίλαος, μεγαλέμπορος με βασικό πελάτη τον τσαρικό στρατό, επιστρέφει στη Ρωσία, από οπού γυρίζει στην Ελλάδα το 1920 οικονομικά κατεστραμμένος.
Το 1921 η οικογένεια μετακομίζει στον Πειραιά, όπου ο Νίκος φοιτά στο σχολείο Saint Paul με συμμαθητή τον Γ. Τσαρούχη. Εκδίδει το μαθητικό φυλλάδιο "Σχολικός Σάτυρος" και συνεργάζεται με τη "Διάπλαση των Παίδων".
Στα μαθητικά του χρόνια ασκείται επίσης στην πυγμαχία στο παλιό Γυμναστήριο του Πειραιά, απέναντι από το μπακάλικο που διατηρούσε ο πατέρας του στο Πασαλιμάνι.
Το 1927 δημοσιεύει τους πρώτους στου στίχους στο περιοδικό της Μεγάλης Ελληνικής Εγκυκλοπαίδειας με το ψευδώνυμο "Πέτρος Βαλχάλλας".
Το 1928 αποφοιτά από το γυμνάσιο και σχεδιάζει να ακολουθήσει ιατρικές σπουδές, ωστόσο ο θάνατος του πατέρας του τον αναγκάζει να αναλάβει τη συντήρηση της οικογένειας. Εργάζεται στο ναυτικό γραφείο Ζωγράφου που πρακτόρευε τα καράβια των θείων του εφοπλιστών Γιαννουλάτων, αδελφών της μητέρας του.
Το πρώτο του μπάρκο ήταν με το "Άγιος Νικόλαος".
Στη "Βάρδια" αναφέρει: "Δεν ξεκίνησα για τίποτα. Μονάχα για να ταξιδεύω. Εκείνοι που μαζί πρωτομπαρκάραμε, σε τέσσερα χρόνια πήρανε το χαρτί τους, εσύ το ίδιο. Εμένα μ’ άρεσε η πλώρη. Η ξενοιασιά. Πιάσανε πολλοί πατριώτες μας καπετάνιοι να με συμβουλέψουνε. Άλλοι με κοροϊδεύανε και με δαχτυλοδείχνανε. Με πήρε το φιλότιμο. Ετοιμάστηκα να πάρω του τρίτου. Τότε συνάντησα έναν εφοπλιστή, ξάδελφο της μάνας μου. Ο μόνος άνθρωπος που με καταλάβαινε και με συγχωρούσε. Μου ‘δινε πάντα δουλειά, χωρίς να με ρωτάει γιατί ταξιδεύω. Του τα ‘πα. Να γίνεις μαρκονιστής, μου ‘πε. Από να σπάσουμε μια πλώρη, καλύτερα να τσακίσουμε έναν ασύρματο. Έπινα... καταλαβαίνεις".
Τα ταξίδια συνεχίζονται και μαζί και το γράψιμο. Το πρώτο πεζογράφημα "Το ημερολόγιο ενός τιμονιέρη" δημοσιεύεται στο "Πειραϊκό Βήμα". Το 1933 εκδίδεται η πρώτη του ποιητική συλλογή, το "Μαραμπού", που δέχεται καλές κριτικές.
Την 1940 πολεμά στην Αλβανία, ως ημιονηγός αρχικά και αργότερα ως ασυρματιστής. Τις εμπειρίες του τις αποτυπώνει στα μικρά αφηγήματα "Στο άλογό μου" και "Του πολέμου". Μετά την κατάρρευση του μετώπου γυρνά στην Αθήνα με τα πόδια, όπως και άλλοι στρατιώτες.
Συμμετέχει στην Αντίσταση ως μέλος του ΕΑΜ Ναυτικών και μετά του ΕΑΜ Λογοτεχνών- αργότερα έγινε επικεφαλής. Τον διαδέχτηκε στη θέση αυτή ο Κώστας Βάρναλης, καθώς ο Καββαδίας μπάρκαρε με το "Κορινθία" τον Οκτώβριο του 1945.
Το 1947 κυκλοφορεί το "Πούσι" και το 1954 το πεζό "Βάρδια". Από το 1964 μετακομίζει στους Αμπελόκηπους με τη μητέρα και την αδελφή του. Μετά το θάνατο της μητέρας του, τον επόμενο χρόνο, μετακομίζει με την αδελφή του Τζένια στην οδό Δεινοκράτους στο Κολωνάκι.
Το 1974 υπογράφει την αντιμοναρχική διακήρυξη ενόψει του δημοψηφίσματος, ενώ η κατάσταση της υγείας του χειροτερεύει. Τη Δευτέρα 10 Φεβρουαρίου πεθαίνει στην κλινική "Άγιοι Απόστολοι" μετά από εγκεφαλικό επεισόδιο.
Τα χρόνια που ακολουθούν το θάνατό του, τα έργα του επανεκδίδονται από τις εκδόσεις "Άγρα", ενώ ορισμένα μεταφράζονται στα ολλανδικά, στα γαλλικά, στα ισπανικά, στα σερβικά, στα αγγλικά και στα γερμανικά.
Ντοκιμαντέρ για τον Νίκο Καββαδία από την ΕΡΤ
* Με πληροφορίες από την ιστοσελίδα του ΕΚΕΒΙ για τον Ν. Καββαδία και το βιβλίο του Μήτσου Κασόλα "Νίκος Καββαδίας, Γυναίκα - Θάλασσα - Ζωή". ΠΗΓΗ : Nooz.gr
Σαν σήμερα, πριν από 36 χρόνια, αφήνει την τελευταία του πνοή, μετά από εγκεφαλικό επεισόδιο, σε μία κλινική της Αθήνας- και όχι στη θάλασσα όπως είχε ονειρευτεί – ο εραστής "των γαλάζιων πόντων", ο Νίκος Καββαδίας.
Έφυγε για το τελευταίο ταξίδι πριν προλάβει να κάνει ακόμη ένα ταξίδι με το "Μαραμπού", το καράβι του εφοπλιστή Γ. Δαλακούρα, όπως το σχεδίαζε. Δεν πρόλαβε επίσης να δει τυπωμένο το "Τραβέρσο", την ποιητική του συλλογή που κυκλοφόρησε τελικά δύο μήνες μετά το θάνατό του από τον "Κέδρο", με την προμετωπίδα του Γιάννη Μόραλη.
Η αδελφή του Τζένια βρήκε στην ατζέντα του, μεταξύ των ονομάτων των φίλων του, ένα δημοτικό ποίημα, το οποίο ο Καββαδίας προόριζε να προταχθεί των ποιημάτων του "Τραβέρσου".
"Εγώ για το χατίρι σου τρεις βάρδιες είχα βάλει,
Είχα τον ήλιο στα βουνά, και τον αητό στους κάμπους,
μα ο ήλιος αβασίλεψε κι ο αητός απεκοιμήθη
και το βοριά το δροσερό τον πήραν τα καράβια.
Κι έτσι του δόθηκε καιρός του Χάρου και σε πήρε".
Ο Καββαδίας, όπως γράφει σε ένα ποίημα που αποδείχτηκε προφητικό, είχε μία "κηδεία σαν των πολλών ανθρώπων της κηδείες" , στο Α’ Νεκροταφείο και όχι σε κάποια μακρινή θάλασσα.
Ωστόσο, στην τελευταία του κατοικία στην αθηναϊκή γη τον ξεπροβόδισαν οι συγγενείς, οι φίλοι και πλήθος απλού κόσμου, που αγάπησε πολύ την "ταπεινή" αλλά ατμοσφαιρική και υποβλητική ποίηση του "Μαραμπού", όπως ήταν το ψευδώνυμό του, από ένα πουλί των τροπικών που θεωρούσε ότι του έμοιαζε.
Δύο χρόνια μετά ήρθε και η μουσική
Δύο χρόνια μετά το θάνατό του, κυκλοφόρησε ο πρώτος δίσκος με μελοποιημένα ποιήματα του από τη Μαρίζα Κωχ, που περιελάμβανε το "Πούσι", τη "Φάτα Μοργκάνα", την "Αρμίδα", το "Μαραμπού", το "Σταυρό του Νότου" κ.α.
Το "Μαραμπού" από τη Μαρίζα Κωχ
Η "Φάτα Μοργκάνα" από τη Μαρίζα Κωχ
Την επόμενη χρονιά, κυκλοφορεί ο "Σταυρός του Νότου", σε μουσική του Θάνου Μικρούτσικου και ερμηνευτές τον Γιάννη Κούτρα, την Αιμιλία Σαρρή και τον Βασίλη Παπακωνσταντίνου. Από τις πρώτες μελοποιήσεις και μετά ξεκινά μία "ερωτική" σχέση του κοινού με τα ποιήματα του Καββαδία, που πια γίνονται περισσότερο δημοφιλή και ολοένα και πιο αγαπημένα με το πέρασμα του χρόνου.
Η "Πικρία" με τον Γιάννη Κούτρα
"Γυναίκα" από το "Σταυρό του Νότου"
Η ζωή του
Ο Νίκος Καββαδίας γεννήθηκε σε επαρχία του Χαρμπίν της Μαντζουρίας στις 11 Ιανουαρίου του 1910, από γονείς Κεφαλονίτες. Στη ρωσική αυτή πόλη γεννιούνται και τα αδέλφια του "Κόλια" όπως τον φώναζαν, η Τζένια, ο Μήκιας και ο Αργύρης.
Με την επανάσταση η οικογένεια έρχεται με τον υπερσιβηρικό στην Ελλάδα. Ο πατέρας του Χαρίλαος, μεγαλέμπορος με βασικό πελάτη τον τσαρικό στρατό, επιστρέφει στη Ρωσία, από οπού γυρίζει στην Ελλάδα το 1920 οικονομικά κατεστραμμένος.
Το 1921 η οικογένεια μετακομίζει στον Πειραιά, όπου ο Νίκος φοιτά στο σχολείο Saint Paul με συμμαθητή τον Γ. Τσαρούχη. Εκδίδει το μαθητικό φυλλάδιο "Σχολικός Σάτυρος" και συνεργάζεται με τη "Διάπλαση των Παίδων".
Στα μαθητικά του χρόνια ασκείται επίσης στην πυγμαχία στο παλιό Γυμναστήριο του Πειραιά, απέναντι από το μπακάλικο που διατηρούσε ο πατέρας του στο Πασαλιμάνι.
Το 1927 δημοσιεύει τους πρώτους στου στίχους στο περιοδικό της Μεγάλης Ελληνικής Εγκυκλοπαίδειας με το ψευδώνυμο "Πέτρος Βαλχάλλας".
Το 1928 αποφοιτά από το γυμνάσιο και σχεδιάζει να ακολουθήσει ιατρικές σπουδές, ωστόσο ο θάνατος του πατέρας του τον αναγκάζει να αναλάβει τη συντήρηση της οικογένειας. Εργάζεται στο ναυτικό γραφείο Ζωγράφου που πρακτόρευε τα καράβια των θείων του εφοπλιστών Γιαννουλάτων, αδελφών της μητέρας του.
Το πρώτο του μπάρκο ήταν με το "Άγιος Νικόλαος".
Στη "Βάρδια" αναφέρει: "Δεν ξεκίνησα για τίποτα. Μονάχα για να ταξιδεύω. Εκείνοι που μαζί πρωτομπαρκάραμε, σε τέσσερα χρόνια πήρανε το χαρτί τους, εσύ το ίδιο. Εμένα μ’ άρεσε η πλώρη. Η ξενοιασιά. Πιάσανε πολλοί πατριώτες μας καπετάνιοι να με συμβουλέψουνε. Άλλοι με κοροϊδεύανε και με δαχτυλοδείχνανε. Με πήρε το φιλότιμο. Ετοιμάστηκα να πάρω του τρίτου. Τότε συνάντησα έναν εφοπλιστή, ξάδελφο της μάνας μου. Ο μόνος άνθρωπος που με καταλάβαινε και με συγχωρούσε. Μου ‘δινε πάντα δουλειά, χωρίς να με ρωτάει γιατί ταξιδεύω. Του τα ‘πα. Να γίνεις μαρκονιστής, μου ‘πε. Από να σπάσουμε μια πλώρη, καλύτερα να τσακίσουμε έναν ασύρματο. Έπινα... καταλαβαίνεις".
Τα ταξίδια συνεχίζονται και μαζί και το γράψιμο. Το πρώτο πεζογράφημα "Το ημερολόγιο ενός τιμονιέρη" δημοσιεύεται στο "Πειραϊκό Βήμα". Το 1933 εκδίδεται η πρώτη του ποιητική συλλογή, το "Μαραμπού", που δέχεται καλές κριτικές.
Την 1940 πολεμά στην Αλβανία, ως ημιονηγός αρχικά και αργότερα ως ασυρματιστής. Τις εμπειρίες του τις αποτυπώνει στα μικρά αφηγήματα "Στο άλογό μου" και "Του πολέμου". Μετά την κατάρρευση του μετώπου γυρνά στην Αθήνα με τα πόδια, όπως και άλλοι στρατιώτες.
Συμμετέχει στην Αντίσταση ως μέλος του ΕΑΜ Ναυτικών και μετά του ΕΑΜ Λογοτεχνών- αργότερα έγινε επικεφαλής. Τον διαδέχτηκε στη θέση αυτή ο Κώστας Βάρναλης, καθώς ο Καββαδίας μπάρκαρε με το "Κορινθία" τον Οκτώβριο του 1945.
Το 1947 κυκλοφορεί το "Πούσι" και το 1954 το πεζό "Βάρδια". Από το 1964 μετακομίζει στους Αμπελόκηπους με τη μητέρα και την αδελφή του. Μετά το θάνατο της μητέρας του, τον επόμενο χρόνο, μετακομίζει με την αδελφή του Τζένια στην οδό Δεινοκράτους στο Κολωνάκι.
Το 1974 υπογράφει την αντιμοναρχική διακήρυξη ενόψει του δημοψηφίσματος, ενώ η κατάσταση της υγείας του χειροτερεύει. Τη Δευτέρα 10 Φεβρουαρίου πεθαίνει στην κλινική "Άγιοι Απόστολοι" μετά από εγκεφαλικό επεισόδιο.
Τα χρόνια που ακολουθούν το θάνατό του, τα έργα του επανεκδίδονται από τις εκδόσεις "Άγρα", ενώ ορισμένα μεταφράζονται στα ολλανδικά, στα γαλλικά, στα ισπανικά, στα σερβικά, στα αγγλικά και στα γερμανικά.
Ντοκιμαντέρ για τον Νίκο Καββαδία από την ΕΡΤ
* Με πληροφορίες από την ιστοσελίδα του ΕΚΕΒΙ για τον Ν. Καββαδία και το βιβλίο του Μήτσου Κασόλα "Νίκος Καββαδίας, Γυναίκα - Θάλασσα - Ζωή". ΠΗΓΗ : Nooz.gr