Είμαι πολύ μικρή για να γράψω για τον Αλέξανδρο Παναγούλη, αλλά θα προσπαθήσω να μεταφέρω την ιστορία του με απλό και κατανοητό τρόπο, έτσι όπως τη διάβασα και εγώ….
Ήταν εξαιρετικός ποιητής αλλά και πολιτικός της νεότερης Ελλάδος, ένας Έλληνας με Έ κεφαλαίο, ο οποίος έγινε ιδιαίτερα γνωστός μετά την απόπειρα δολοφονίας που έκανε εναντίον του δικτάτορα Παπαδόπουλου αλλά και για την τεράστια υπομονή και αντοχή που έδειξε στα βασανιστήρια που ακολούθησαν. Εκτός από τον αγώνα πού έδωσε κατά της χούντας, εκλέχτηκε βουλευτής με την Ένωση Κέντρου στα χρόνια της Μεταπολίτευσης..
Γεννημένος στη Γλυφάδα, δευτερότοκος γιος της Αθηνάς Κακαβούλη και του Βασιλείου Παναγούλη, αξιωματικού του στρατού ξηράς. Αδερφός του Γεωργίου Παναγούλη, θύματος του καθεστώτος των Συνταγματαρχών αλλά και του Ευσταθίου Παναγούλη, μετέπειτα πολιτικού.
Πέρασε μέρος της παιδικής ηλικίας στην Λευκάδα εξαιτίας της Κατοχής από τις Δυνάμεις του Άξονα και σπούδασε στο τμήμα Μηχανολογίας –Ηλεκτρολογίας του Μετσοβείου Πολυτεχνείου.
Όντας πνεύμα ελεύθερο και δημοκρατικό, εντάχθηκε από νωρίς στην νεολαία της Ένωσης Κέντρου του Γ. Παπανδρέου (γνωστή και ως Ο.Ν.Ε.Κ- Οργάνωση Νέων της Ένωσης Κέντρου και μετέπειτα Ελληνική Δημοκρατική Νεολαία. συμμετείχε ενεργά στον αγώνα για την επαναφορά της δημοκρατίας και εναντίον του στρατιωτικού καθεστώτος του Γ. Παπαδόπουλου (1967-1974). Λιποτάκτησε από το στράτευμα και ίδρυσε την οργάνωση Εθνική Αντίσταση. Αυτοεξορίστηκε στην Κύπρο για να καταστρώσει σχέδιο δράσης. Εκεί έρχεται σε επαφή με τους πολιτικούς άνδρες του τόπου, όπως ο Πολύκαρπος Γεωργατζής, με σκοπό να τους ζητήσει να συνδράμουν στην αντίσταση. Επανέρχεται στην Ελλάδα και μαζί με στενούς του συνεργάτες σχεδιάζει την απόπειρα δολοφονίας του δικτάτορα Παπαδόπουλου την 13/8/1968 κοντά στη Βάρκιζα.
Όμως η απόπειρα αποτυγχάνει και συλλαμβάνεται. Όπως δήλωσε αργότερα και ο ίδιος σε μια συνέντευξη που έδωσε στην αείμνηστη δημοσιογράφο Οριάνα Φαλάτσι (Ιταλίδα δημοσιογράφος, Φλωρεντία 29/6/1929-Φλωρεντία 15/9/2006) , επεδίωξε να σκοτώσει έναν τύραννο και όχι έναν άνθρωπο!!!!!!!!!!!!!!
Στη συνέχεια ακολούθησαν συνεχή βασανιστήρια και ύστερα από μέρες οδηγείται ημιθανής στο νοσοκομείο και στη συνέχεια δικάζεται από το Στρατοδικείο στις 3/11/1968 όπου και καταδικάζεται δις εις θάνατον μαζί με άλλα μέλη της Εθνικής Αντίστασης, στις 17/11/1968. Μεταφέρεται στις στην Αίγινα για να τον εκτελέσουν, κάτι που τελικά δεν έγινε χάρη στις πιέσεις της διεθνούς κοινότητας και αφού προσπάθησαν να πείσουν τον Παναγούλη να υπογράψει για να του δοθεί χάρη. Στις 25/11/1968 ο Παναγούλης μεταφέρθηκε από την Αίγινα στις Φυλακές του Μπογιατίου (Σ.Φ.Μ) ως τις 5/6/1969. Συλλαμβάνεται εκ νέου και οδηγείται προσωρινά στο στρατόπεδο του Γουδίου για να μεταφερθεί μετά από ένα μήνα και πάλι στις φυλακές του Μπογιατίου.
Οδηγείται στην απομόνωση, σε κελί φτιαγμένο ειδικά για εκείνον , σαν αντίγραφο τάφου. Επιχειρεί να δραπετεύσει αρκετές φορές ανεπιτυχώς. Γράφει ποιήματα ως διέξοδο. Συνεχίζει να γράφει ακόμα και όταν του κατάσχουν κάθε γραφική ύλη χρησιμοποιώντας για μελάνι το αίμα του και για χαρτί τους τοίχους του κελιού-τάφου του. Τον Αύγουστο του 1973]- μετά από τεσσεράμισι σχεδόν χρόνια φυλάκισης – απελευθερώθηκε βάση της γενικής αμνηστίας που απένειμε το καθεστώς των συνταγματαρχών στους πολιτικούς κρατούμενους, έπειτα από την αποτυχημένη προσπάθεια του Γ. Παπαδόπουλου να φιλελευθεροποιήσει το καθεστώς του.
Αυτοεξορίζεται στην Φλωρεντία με στόχο να επαναδραστηριοποιηθεί στην Αντίσταση, συνεχίζοντας όμως ουσιαστικά την Αντίσταση στην Ελλάδα, ερχόμενος κρυφά όπου οργανώνει ομάδες αντίστασης.
Στη Μεταπολίτευση εκλέγεται βουλευτής της Ένωσης Κέντρου-Νέες Δυνάμεις (σημερινή ΕΔΗΚ), αφού αρνείται να να συνεργαστεί με το ΠΑ.ΣΟ.Κ και τον Ανδρέα Παπανδρέου που τον θεωρούσε φασίστα και τον έλεγε Έλληνα Μουσολίνι. Επιδιώκει την απομόνωση των πολιτικών που συνεργάστηκαν με το καθεστώς της Χούντας εξαπολύοντας σωρεία καταγγελιών. Λίγο μετά την εκλογή του ως βουλευτής, έρχεται σε ρήξη με την ηγεσία του Κόμματος εξαιτίας της συγκέντρωσης στοιχείων που είχε κάνει για τη συνεργασία του Δημήτρη Τσάτσου με το καθεστώς της Χούντας, με συνέπεια να αρνηθεί την συνύπαρξή του με τον προδότη –όπως τον αποκαλούσε- στο ίδιο κόμμα και παραιτείται, μένοντας όμως στη Βουλή ως ανεξάρτητος βουλευτής.
Επιμένοντας στις καταγγελίες του, έρχεται σε ρήξη με τον Τσάτσο αλλά και με τον Υπουργό Εθνικής Άμυνας Ευάγγελο Αβέρωφ (Ευάγγελος Αβέρωφ- Τοσίτσας, 1910-1990). Δέχτηκε πολλές απειλές για τη ζωή του προκειμένου να αποσύρει τις καταγγελίες του. Σκοτώνεται την Πρωτομαγιά του 1976 σε αυτοκινητιστικό δυστύχημα, στη Λεωφόρο Βουλιαγμένης, όταν το αυτοκίνητό του πέφτει σε υπόγειο κατάστημα επί της λεωφόρου κάθετα στην πορεία, ένα ατύχημα που θεωρήθηκε ύποπτο από πολλούς καθώς έγινε λίγο πριν αποκαλυφθούν οι φάκελοι σχετικά με τα όργανα ασφάλειας της Χούντας (Φάκελος Ε.Σ.Α.- μυστική αστυνομία και το κύριο σώμα ασφαλείας κατά τη διάρκεια της Χούντας) οι οποίοι όπως λέγεται περιείχαν αδιαμφισβήτητες πληροφορίες για τη συνεργασία ορισμένων πολιτικών με τη Χούντα και οι οποίοι εν ανοίχτηκαν ποτέ μετά από αυτό το περίεργο ατύχημα του Παναγούλη, το οποίο σύμφωνα με κάποιους έγινε με σκοπό να τον θέσει εκτός μάχης καθώς και να εξαφανίσει τις αποδείξεις που είχε στα χέρια του.
Ο Παναγούλης εκτός από σπουδαίο πολιτικό πρόσωπο, όως προείπα, ήταν και εξαίρετος ποιητής. Μέσα στη φυλακή, γράφει τα καλύτερα ποιήματα του στον τοίχο του κελιού του ή σε μικροσκοπικά χαρτιά, με μελάνι αλλά και με το ίδιο του το αίμα, εκ των οποίων πολλά χάθηκαν. Κατόρθωσε όμως να βγάλει και πολλά έξω από τη φυλακή , με διάφορους τρόπους είτε να τα ξαναγράψει αργότερα. Όντας ακόμη στη φυλακή, εκδίδεται η πρώτη ποιητική του συλλογή με την ονομασία Παλέρμο, γραμμένη στα Ιταλικά με εισαγωγικό σημείωμα του Ιταλού πολιτικού Φερούτσιο Πάρι καθώς και του Ιταλού σκηνοθέτη και συγγραφέα Πιερ Πάολο Παζολίνι (Μπολόνια 5/3/1922- 2 /11/1975), ένα έργο για το οποίο ο ποιητής βραβεύτηκε με το Διεθνές Βραβείο Λογοτεχνίας Βιαρέτζιο (Premio Viareggio Internazionale) την χρονιά που ακολούθησε. Μετά την απελευθέρωσή του, εκδίδει και τη δεύτερη ποιητική του συλλογή στο Μιλάνο με τον τίτλο «Vi scrivo da un carcere in Grecia (= Σας γράφω μέσα από μια φυλακή στην Ελλάδα) με εισαγωγικό σημείωμα από τον Πιέρ Πάολο Παζολίνι.
Ποιήματα
Υπόσχεση
Τα δάκρυα που στα μάτια μας
θα δείτε ν' αναβρύζουν
ποτέ μην τα πιστέψετε
απελπισιάς σημάδια.
Υπόσχεση είναι μοναχά
γι' Αγώνα υπόσχεση
(Στρατιωτικές Φυλακές Μπογιατίου, Φεβρουάριος 1972)
Vi scrivo da un carcere in Grecia, 1974
Ο Παναγούλης υπήρξε σύμβολο για πολλούς Έλληνες καλλιτέχνες και λόγιους όπως ο Μίκης Θεοδωράκης ο οποίος μελοποίησε πολλά από τα ποιήματά του. Η ποίησή του έγινε αντικείμενο μελέτης και έρευνας . Κατά πολλούς , ο ΑΛ.Παναγούλης ήταν το σύμβολο της ελευθερίας, της δημοκρατίας, των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των ατομικών και πολιτικών ελευθεριών και χάρη στο πολιτικό του ήθος εμπνέει τις νέες γενιές στην Ελλάδα αλλά και διεθνώς.
Η Ελληνική Πολιτεία κατόπιν κατόπιν παρότρυνσης συναγωνιστών, φίλων και θαυμαστών του, για την αναγνώριση της προσφοράς του Αλέξανδρου Παναγούλη εξέδωσε σαν ελάχιστο φόρο τιμής γραμματόσημο(σειρά «Πρόσωπα» - 20 δρχ. του 1996τηλεκάρτα (100 μονάδων του 1996) και έδωσε το όνομα του σε δημόσιους χώρους (π.χ. δρόμους, πλατείες), μεταξύ των οποίων καθώς και σε έναν σταθμό του μετρό της Αθήνας το 2004 (Άγιος Δημήτριος/ Αλέξανδρος Παναγούλης)
Βιβλιογραφία
1. Φαλάτσι, Οριάνα (1976), Interview with History (Συνέντευξη με την Ιστορία), Boston, Houghton Mifflin Company. Μετάφραση από την Ιταλική έκδοση του έργου Intervista con la storia [1974, Milano, Rizzoli], του John Shepley.
2. Φαλάτσι, Οριάνα (1980), Ένας Άντρας, Αθήνα, Εξάντας. Mετάφραση από την Ιταλική έκδοση του έργου Un Uomo [1979, Μιλάνο, Rizolli], της Τασούλας Καραϊσκάκη.
3. Langlois, Denis (1969), Panagoulis, le sang de la Gr?ce, Paris, Masp?ro.
4. Μαρδάς, Κωνσταντίνος (1997), Αλέξανδρος Παναγούλης – Πρόβες Θανάτου, Αθήνα.
Έργα του ιδίου: Παναγούλης, Αλέξανδρος (1974), Vi scrivo da un carcere in Grecia (Μέσα από φυλακή σας γράφω στην Ελλάδα), Μιλάνο, Rizzoli.